Het probleem met ongelijkheid is niet dat we te verschillend zijn, maar dat we doen alsof we allemaal hetzelfde zijn. Tijd om dat te doorbreken. Wat betekent het om wit te zijn in een wereld die diversiteit predikt, maar waarin ongelijkheid hardnekkig voortduurt? Misschien heb je ooit gedacht: “We zijn toch allemaal gelijk, ongeacht onze huidskleur?”

Hoewel deze gedachte positief lijkt, omdat ze de gelijkheid van mensen wil kan ze juist schadelijk zijn. Het negeren van verschillen zorgt er niet voor dat ongelijkheid verdwijnt – het verankert juist de systemen die deze ongelijkheid in stand houden. Daarom is het cruciaal om stil te staan bij wat ‘witheid’ werkelijk betekent en hoe het onze samenleving beïnvloedt. Door witheid te doorgronden en bespreekbaar te maken, openen we de deur naar een eerlijkere en inclusievere wereld voor iedereen.

Wat is witheid?

Witheid is geen aangeboren eigenschap of biologische werkelijkheid, maar een sociaal construct – een idee dat we als samenleving hebben ontwikkeld en dat onze kijk op de werkelijkheid beïnvloedt. Vergelijk het met geld: op zichzelf zijn de stukken papier of munten niet waardevol, maar we hebben als samenleving afgesproken dat ze waarde vertegenwoordigen. Op dezelfde manier creëert witheid een sociale hiërarchie gebaseerd op huidskleur, cultuur, taal en sociale positie.

Dit construct plaatst witte mensen in een positie waarin zij als de norm worden beschouwd, waar zij vaak privileges genieten en waarbij het hele systeem is ingericht om hun succes te ondersteunen. Dit betekent dat structurele en systematische ongelijkheden in bijna elk aspect van de samenleving zijn ingebouwd, zoals in onderwijs, werkgelegenheid, rechtspraak en toegang tot middelen. Deze ongelijkheden zijn niet alleen het gevolg van persoonlijke vooroordelen, maar van een bredere maatschappelijke structuur die de voordelen en kansen van witte mensen versterkt en tegelijkertijd barrières opwerpt voor mensen van kleur.

De onzichtbare kracht van witheid

Witheid is vaak moeilijk te herkennen, vooral voor degenen die zelf de voordelen ervan ervaren. Veel witte mensen zijn zich niet bewust van de structurele ongelijkheid en de privileges die voortkomen uit het systeem dat hen bevoordeelt. In veel gevallen willen ze wel veranderen of een positieve bijdrage leveren, maar draagt hun onwetendheid juist bij aan het voortbestaan van ongelijkheid, omdat de bestaande machtsstructuren en voordelen voor witte mensen vaak onopgemerkt blijven en daardoor niet worden aangepakt.

Een van de manieren waarop witheid onopgemerkt kan blijven is het geloof in meritocratie – het idee dat iedereen dezelfde kansen krijgt en succes afhangt van persoonlijke inzet. Dat maakt het moeilijk om systematische ongelijkheid, zoals discriminatie en racisme, te zien. Evenzo negeert de ideologie van kleurenblindheid – de overtuiging dat huidskleur geen rol zou spelen – de echte ervaringen van mensen van kleur en de structurele ongelijkheden die er wel zijn.

Doordat witheid onopgemerkt blijft, worden bestaande machtsstructuren en privileges ongemerkt in stand gehouden, wat leidt tot een versterking en bestendiging van ongelijkheid op verschillende maatschappelijke terreinen zoals onderwijs, werkgelegenheid en gezondheidszorg. Het niet herkennen van de mechanismen van witheid belemmert inclusie en diversiteit, waardoor gemarginaliseerde groepen worden uitgesloten en initiatieven voor sociale rechtvaardigheid minder effectief zijn.

Als je meer wilt leren over de verschillende manieren waarop witheid onopgemerkt kan blijven, kan mijn training Deconstruct the box: whiteness hier inzicht in bieden.

Deze unieke training is speciaal ontwikkeld voor welwillende witte mensen binnen organisaties in de culturele sector, hbo’s en universiteiten. Het helpt om meer bewustzijn te ontwikkelen over witte privileges en racistische structuren. Deelnemers leren praktische vaardigheden voor effectieve communicatie en interventie in racistische situaties, en worden aangemoedigd om kritisch te blijven reflecteren. Door een combinatie van theorie, creatieve methoden en praktische tools biedt de training een diepgaand inzicht in zowel persoonlijke als institutionele dynamieken en de stappen die nodig zijn om verandering te realiseren. Voor meer info zie www.crystalhassell.nl/training

Concrete invloed van witheid

Witheid is niet alleen een abstract concept; het heeft ook tastbare gevolgen. Witte wijken hebben vaak betere voorzieningen en meer groene ruimtes dan wijken met meer mensen van kleur, wat extra belangrijk is nu de zomers warmer worden. Ja, ook in Nederland! Witte Nederlanders verdienen gemiddeld hogere salarissen voor hetzelfde werk, vinden gemakkelijker een woning en krijgen betere zorg, blijkt uit onderzoek. Dit zijn concrete voorbeelden van hoe witheid invloed heeft op dagelijkse levensomstandigheden.

Witheid wordt vaak geassocieerd met positieve eigenschappen zoals onschuld en betrouwbaarheid; zelfs een witte leugen wordt als minder ernstig beschouwd dan een ‘gewone’ leugen. In contrast gebruiken we het woord zwart meestal niet om iets positiefs uit te drukken, zoals blijkt uit uitdrukkingen als zwartkijker, zwart geld, zwart schaap en iemand zwart maken.

Ook uitdrukkingen als “ik vertrouw je op je blauwe ogen” laten zien hoe bepaalde kenmerken als positief worden gezien, terwijl mensen die deze kenmerken niet hebben vaak worden benadeeld. In de media en rechtspraak worden misdaden van witte mensen vaak milder beoordeeld dan die van mensen van kleur, en schoonheidsnormen zijn doorgaans gebaseerd op Europese idealen, wat bepaalt wie als mooi, representatief of professioneel wordt beschouwd.

Waarom het belangrijk is om witheid te bespreken

Door witheid en de ongelijkheid die het creëert te negeren, blijft die ongelijkheid bestaan. Sibo Rugwiza Kanobana noemt dit de “witte orde”, waarin witte mensen systematisch worden bevoordeeld. Als we niet praten over witheid, houden we deze ongelijkheid in stand. Het is daarom essentieel om witheid te bespreken en te begrijpen als we een rechtvaardigere samenleving willen.

Hoe we vooruit kunnen: witheid erkennen en aanpakken

Ik geloof dat een gelijkwaardigere samenleving ontstaat door witheid te erkennen en aan te pakken. Veel diversiteit programma’s ondersteunen gemarginaliseerde groepen, maar veranderen het ongelijke systeem zelf niet, waardoor de machtsverhoudingen blijven zoals ze zijn. Zolang witheid de norm blijft, blijft ook de ongelijkheid bestaan. Door witheid te benoemen en aan te pakken, kunnen we de structuren van racisme en ongelijkheid doorbreken. Bewustwording van de rol die witheid speelt in ongelijkheid is een cruciale stap op weg naar een rechtvaardigere toekomst voor iedereen.

Nodig jezelf uit voor verandering

Wil je graag verandering brengen, maar weet je niet zo goed hoe? Een eerste stap is om dit artikel te delen met je netwerk, zodat je helpt om bewustwording te creëren, de eerste stap om verandering te brengen. Wil je dieper ingaan op dit onderwerp en zelf ook een duurzame impact maken? Doe dan mee met de training “Deconstruct the box: whiteness” en laten we samen het verschil maken. Jouw betrokkenheid kan een belangrijke stap zijn naar een rechtvaardigere toekomst voor iedereen.

We starten 20 september met een nieuwe groep en hebben plek voor maximaal 10 deelnemers. Ga naar www.crystalhassell.nl/training voor meer informatie en om te kijken of er nog plek is. Zolang de website live staat kun je je nog inschrijven.

Benieuwd naar de bronnen die ik heb gebruikt voor dit artikel? Zie de eerste opmerking hieronder.

Dit artikel is eerder gepubliceerd op Linkedin.